Giấy xác định tình trạng hôn nhân là giấy tờ xác định tình trạng của một cá nhân đã kết hôn hay chưa kết hôn hoặc đã ly hôn, vợ hoặc chồng đã chết. Hiện nay đây là một trong những giấy tờ quan trọng trong nhiều thủ tục pháp lý không thể thiếu, như là đăng ký kết hôn, mua bán đất đai, chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất, nhận nuôi con nuôi, đi lao động nước ngoài,… được quy định rải rác trong các văn bản pháp luật chuyên ngành, cụ thể như:
+ Nhận nuôi con nuôi: Điều 17 Luật nuôi con nuôi 2010 quy định hồ sơ của người nhận nuôi con nuôi phải có văn bản xác nhận tình trạng hôn nhân để biết được rằng người nhận nuôi đã kết hôn hay chưa kết hôn, có ly hôn không, hay vợ hoặc chồng của người nhận nuôi đã chết. Từ đó làm căn cứ để quyết định nhận nuôi, đảm bảo quyền và lợi ích cho con nuôi.
+ Đăng ký kết hôn: Điều 10 Nghị định 123/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật hộ tịch, quy định khi đăng ký kết hôn phải nộp bản chính giấy xác nhận tình trạng hôn nhân trong trường hợp đăng ký kết hôn tại Ủy ban nhân dân cấp xã mà người yêu cầu đăng ký kết hôn không thường trú tại xã, phường, thị trấn nơi đăng ký kết hôn thì phải nộp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân do Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền cấp hoặc trường hợp đăng ký kết hôn tại Ủy ban nhân dân cấp huyện thì người yêu cầu đăng ký kết hôn đang cư trú ở trong nước phải nộp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân do Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền cấp.
Trường hợp người yêu cầu đăng ký kết hôn đang công tác, học tập, lao động có thời hạn ở nước ngoài thì phải nộp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân do Cơ quan đại diện ngoại giao, Cơ quan đại diện lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài (sau đây gọi là Cơ quan đại diện) cấp.
Đây là một hồ sơ bắt buộc trong đăng ký kết hôn nhằm giảm thiểu và ngăn chặn tình trạng vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng.
+ Chuyển nhượng quyền sử dụng đất: Theo Điều 188 Luật đất đai 2013 thì giấy xác nhận tình trạng hôn nhân không bắt buộc phải có trong khi thực hiện thủ tục chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Tuy nhiên trên thực tế, để xác định bất động sản chuyển nhượng là tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân hay tài sản riêng, tài sản đồng sở hữu thì khi thực hiện hợp đồng chuyển nhượng tại tổ chức hành nghề công chứng phải cung cấp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân để xác định có đủ điều kiện về mặt chủ thể để chuyển nhượng. Theo khoản 3 Điều 167 Luật Đất đai 2013, hộ gia đình, cá nhân chuyển nhượng nhà đất cho nhau được phép lựa chọn công chứng hoặc chứng thực hợp đồng. Đối với các giấy tờ trong hồ sơ yêu cầu công chứng, thì bên bán và bên mua cần phải cung cấp được giấy tờ chứng minh quan hệ hôn nhân (nếu đã kết hôn) hoặc giấy xác nhận tình trạng hôn nhân (nếu chưa kết hôn) theo khoản 1 Điều 40 và khoản 1 Điều 41 Luật Công chứng 2014.
+ Còn nhiều các giao dịch và thủ tục pháp lý khác cần giấy xác nhận tình trạng hôn nhân nữa. Mặc dù không được pháp luật quy định bắt buộc phải có, tuy nhiên trên thực tế để đảm bảo điều kiện về sau này cho các giao dịch khác hoặc để đảm bảo chắc chắn về mặt nhân thân, nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân vẫn sẽ yêu cầu cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân này vào những mục đích khác nhau.
