Quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài là quan hệ đặc biệt trong mối quan hệ hôn nhân và gia đình, chính vì vậy mà các tranh chấp hay sự kiện dân sự xung quanh mối quan hệ này được điều chỉnh riêng.
Điều 123 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định thẩm quyền giải quyết các vụ việc hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài như sau:
“1. Thẩm quyền đăng ký hộ tịch liên quan đến các quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài được thực hiện theo quy định của pháp luật về hộ tịch.
2. Thẩm quyền giải quyết các vụ việc hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài tại Tòa án được thực hiện theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.
3. Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của công dân Việt Nam hủy việc kết hôn trái pháp luật, giải quyết việc ly hôn, các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, cha mẹ và con, về nhận cha, mẹ, con, nuôi con nuôi và giám hộ giữa công dân Việt Nam cư trú ở khu vực biên giới với công dân của nước láng giềng cùng cư trú ở khu vực biên giới với Việt Nam theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật Việt Nam.”
Như vậy, cơ quan có thẩm quyền đăng ký các sự kiên hộ tịch có yếu tố nước ngoài như đăng ký khai sinh, hết hôn, giám hộ, nhận cha, mẹ, con, khai tử sẽ được thực hiện theo quy định tại Luật hộ tịch năm 2014. Theo khoản 2 Điều 7 Luật hộ tịch năm 2014, thẩm quyền đăng ký hộ tịch liên quan đến các quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài được thực hiện tại UBND cấp huyện.
Ngoài ra, thẩm quyền đăng ký các sự kiện hộ tịch có yếu tố nước ngoài được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật như: Nghị định số 126/2014/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật hôn nhân và gia đình ngày 32/12/2014; Nghị định số 123/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật hộ tịch ngày 15/11/2015; Thông tư liên tịch số 02/2016/TTLT-BNG-BTP hướng dẫn đăng ký và quản lý hộ tịch cho công dân Việt Nam cư trú ở nước ngoài tại Cơ quan đại diện ngoại giao, Cơ quan đại diện lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài ngày 30/6/2016.
Mặt khác, các tranh chấp về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án được quy định tại Điều 28 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, các yêu cầu về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án được quy định tại Điều 29 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015. Về thẩm quyền giải quyết của từng Tòa án các cấp sẽ được quy định tại các Điều 35 đến Điều 41 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.
Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của công dân Việt Nam có thẩm quyền trong việc hủy việc kết hôn trái pháp luật, giải quyết việc ly hôn, các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, cha mẹ và con, về nhận cha, mẹ, con, nuôi con nuôi và giám hộ giữa công dân Việt Nam cư trú ở khu vực biên giới với công dân của nước láng giềng cùng cư trú ở khu vực biên giới với Việt Nam (như Trung Quốc, Lào, Campuchia) theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật Việt Nam.
